English Português Nheengatú

Yandú-xama

(Ryuunosuke Akutagawa)

1.

Yepé ara, paá, Yara Buda uwatá kwera se rimutara Paraíso ¹ awapé-ipawa rembiíwa upé. Muíri Paraíso putira-itá urikú murutinga yaruana. Aintá pupé ouro ² pinimasawa pistilo ³ umeẽ sakwena sé, aé ti uyumanduári-kwáu. Paraíso upé kuẽma.

Ape Yara Buda upitá ana, umaã manungara putira-pururukasawa-itá pitérupi, kwá manungara ti uyusarú. Mayé Inferno tipisawa wira suí uikú Paraíso wírupi, upuderi uyumaã Apigawa Kwera Paraná, Awí-itá Iwitera yuíri, angawa-yumukatakasara maãsawa yawé sakakanga ií-aruwá rupí.

Asuí, Aé tipisawa upé umaã mira rangawa, uyupumbika waá amú pekadusara-itá irumu, sera Kandata. Kwá yepé mundawasú, yepé tatasara, umunhã retana maã puxiwera, ma Yara Buda umunduári anhũ i yepé munhãsawa puranga. Amú nheẽ resé, mairamé Kandata uwatá kaá kití, usuantí yepé yandú mirĩ uyusikí uikú, waá pé rembiíwa upé. Yeperesé usupiri setimã uyuká arama aé kamirikasawa pupé. Ma, kurutẽi, umaité mukũisawa, umumbeú: "Kwá ikwesawa mirĩ, ma aé ikwesawa. Ayumutĩ ayuuka ramé i ikwesawa, maitesawarana resé". Pawasá-pe, Kandata uxari aé uikú.

Yara Buda umaã Inferno ikusawa pukusawa, Aé umunduári Kandata umukaturu yandú, kwá anhũ munhãsawa puranga resé, umunduári umukaturu Kandata, Inferno suí, ukwáu amú. Surisawa pupé, Yara Buda umaã I ruaxara yepé yandú, uyupé waá prata pinimasawa yandú-xama puranga, jade pinimasawa awapé-ipawa pitira upé. Asuí, Yara Buda uyuuka yandú-xama I pú irumu kunta suí, umuyé aé awapé-ipawa putira-pururukasawa-itá murutinga Inferno upé.

2.

Tuwí Paraná upé, Kandata uwiri, uyupipika mupika amú pekadusara-itá irumu. Panhẽ makití uyumaã, pitunawasú eté. Amuramé mira-itá serana nhuntu uyuruyari umaã yatikusawa manungara sinipuka, kwá awí-itá, Awí-itá Iwitera suí, aiwã ururi waá-itá puderisawa-ima saãsawa. Ape tendawa sasiára kwayé iwikwara-upé yawé, anhuntẽ amuramé uyuyapisaka yepé maã; pekadusara anga sikisawa pitúa. Mayé mira uwié, waá té mimi tá kweré muíri Inferno muyupumbikasawa-itá¹⁰ suí, aintá ti urikú kirimbawasawa usasemu arama. Yapuderi yambaú, waá mundawasuguasú Kandata yuíri upurará, uyupipika Tuwí Paraná upé, mayé yepé kururú yawé umanú-putari waá. Ma, uyusasá maã. Nhaã upé ra, Kandata usupiri i akanga, umaãmaã Tuwí Paraná iwaka. Pixunawasú suí, kiririsawawasú suí, yepé prata pinimasawa yandú-xama uyumaã uwiyé merupí i árupi, tipisawa iwaka suí uri waá, kwayé usikié uyumaã mira resá resé yawé. Mairamé umaã aé, unupá i pu manduarisawa-ima, uyumusurí. Upisika ramé maã kwá yandú-xama, upuderi maã uyawáu supí Inferno suí. Umbaá, pawa usú usemu ramé maã puranga, umunhã maã uwiké Paraíso upé. Aape, ti mairamé uputari kwera uwiri té Awí-itá Iwitera, u uyupipika Tuwí Paraná upé.

Maãresé umaité kwayé, Kandata kutara upisika santá yandú-xama, uyupirú uyupiri i pú-itá irumu, kirimbawasawa pawa irumu. Mayé i ikwesawa upé aé mundawasuguasú, uyupukwá umunhã kwá maã-itá.

Ma, mayé Inferno, Paraíso pitérupi urikú yepé-yepé mukũipú mil quilômetro¹¹, ti maã arama i kurutẽi, maãresé ti upuderi uyawáu iwasuíma. Uyupiri riré amú tempu pukusawa, Kandata uyumumaraari anhuarama, ti upuderi uyupiri nẽ mirĩ. Mayé ti urikú maã-itá urikú arama, umanduári upituú mirĩ rẽ. Pukusawa aé uyatikú uikú yandú-xama upé, umaã apekatusawa i wira suí.

Aape, aé umaã yupirisawa rikuyara: Tuwí Paraná, mamé aé uikú kuirintu, uyukanhemu pixunasawa tipisawa upé. Kwá sendisawa pitúa, Awí-itá Iwitera suí, aé yuíri upitá i pí wira suí. Yawé tẽ umunhã ramé maã rẽ, Inferno yawasawa ti yumukameẽ maã iwasú. Kandata upisika yandú-xama i pú-itá irumu, upuká yepé nheenga umukaturu, waá pawa nhaã akayú irumu, i sikasawa suiwara Inferno upé: "Amunhã-kwáu ana! Amunhã-kwáu ana!". Nuká aé kutẽi umaã pekadusara-itá, aintá usú sakakwera yandú-xama upé, mayé tasiwa muyesirungawa yawé, uyupiri, umunhã puranga piri waá tá suí. Muíri ti mayé upapari arama aintá. Mairamé aé umaã kwá, i akanhemu usikié. I yurú uyupirari uikú, aé yawé upitá mayé yepé idiota¹². Uyukataka nhũ ne resá-itá. Mayé taá nhaã kwá yendú-xama, i kaí waá, aé nungara upena nhũ i pusesawa waá irumu, upitasuka-kwáu pawa nhaã pekadusara pusesawa? Yepé chance¹³ mirĩ retana katú resé, aé uyumbuí ramé maã, Kandata, uyupipika waá kirimbawasawa pawa irumu, uwari maã katú Inferno kití. Uyusasá ramé maã, yawaité maã. Yawé tẽ, pekadusara-itá usikí yandú-xama upé, i kaí waá, sendí; aintá cem anga, aintá mil anga, Tuwí Paraná suí. Aintá ti umunhã ramé maã yeperesé manungara, yandú-xama uyumbuí maã i pitérupi, warisawa uyusasá katú.

Ape, Kandata unheẽ nheenga kirimbawa irumu: "Adí, Pekadusara! Kwá se yandú-xama! Maã taá uxari penhẽ peyupipika aé? Pesú! Pesú!".

Aramentu uyusendú "tik": yandú-xama puranga kwera waá, uyumbuí katú mamé Kandata uyatikú uikú. Ape, Kandata yuíri ti uyumukaturu. Yepé sapumisawa tempu pukusawa, aé umunuka iwitú pukusawa umuyeréu mayé pião¹⁴ yawé, uyupipika té Inferno tipisawa pixuna.

Sakakwerantu, nhũ Paraíso yandú-xama i atuka waá, i sinipuka pitúa, nhaã iwaka Yasí-ima, yasitatá-ima.

3.

Yara Buda upisika Paraíso awapé-ipawa rembiíwa upé. Aé umaã manungara, yupirungawa suí, té pawasawa. Mairamé Kandata uyupipika té Tuwí Paraná tipisawa mayé itá yawé, Aé amú yuíri uyupirú uwatá, I ruá sasiára irumu. Mairamé usikari uyawáu se rimutara, Kandata piá ti umaã pirasuasawa, ape urasú purarasawa i rupiára, uyupipika té Inferno. Yara Buda resá rupí, kwá uyusasá Kandata munduarisawa egoísta rupí.

Ma Paraíso awapé-ipawa putira ti uyapisaka mirĩ kwá manungara. Kwá murutinga yaruana putira-itá umuyatimana Yara Buda pí, aintá ukataka duakí. Kwá pupé ouro pinimasawa pistilo umeẽ sakwena sé, aé ti uyumanduári-kwáu. Kwaji yandara Paraíso upé.


  1. 1. Paraíso: tendawa mamé uyuruyari anga-itá puranga usemú umanú riré; Iwaka.
  2. 2. Ouro: itá i tawá, sikuyara iwaté; itá-tawá, itayuá.
  3. 3. Pistilo: putira suiwara-kunhã, aé uyumupuruã amú putira arama.
  4. 4. Putira-pururukasawa: putira suiwara aé umuyatimana putira, kutakutara urikú-kwáu pinimasawa retana waá; kariwa nheenga rupí “pétala”.
  5. 5. Angawa-yumukatakasara: angawa-itá uyumukataka waá, uyumusurí arama, umaã-kwáu cinema upe; kariwa nheenga rupí “filme”.
  6. 6. Pekadusara: 1. mira usupiri waá pekadu retana, 2. mira umunhã waá pekadu; kariwa nheenga rupí "pecador".
  7. 7. Tatasara: mira umumburi tatá uka-itá, pusanga-ruka, yumbuesara-ruka, amú upe; kariwa nheenga rupí “incendiário”.
  8. 8. Prata: itá tinga, sikuyara iwaté; itá-tinga.
  9. 9. Puderisawa-ima: Puderisawa-ima: puderisawa watarisawa; kariwa nheenga rupí "impotência".
  10. 10. Muyupumbikasawa: munhãsawa umunhã waá purarasawa-wasú, pira sasisawa u akanga sasisawa, uyumunhãa waá umusasí arama u umunheẽ mira mumbeusawa arama; kariwa nheenga rupí "tortura".
  11. 11. Quilômetro: uyumunhã upapari apekatusawa arama. Munipinimasawara reté upé, mupinimasara uzari ana yepé nheenga waá uyuuzari Japão Kwera upe upapari apekatusawa arama (Japão nheenga rupí "ri").
  12. 12. Idiota: akanga puxiwera mira, mira akangaíma, mira yakwaíma.
  13. 13. Chance: sangawa puranga.
  14. 14. Pião: yamusaraitawa mirĩ aé umuyeréu mira pú-itá suí u yepé xama suí.